یکی از ناترازی‌های مزمن و بسیار تاثیرگذار در کشور ما نرخ ارز است که می‌توان آن را یکی از سبب‌سازان اصلی بی‌ثباتی اقتصاد کشور به شمار آورد. سخن گزافی نخواهد بود اگر بگوییم در تمام 45 سال پس از انقلاب، «بازی ارزی» رواج داشته و یکی از منابع عظیم رانت‌خواری در کشور، تفاوت نرخ ارز در بازارهای مختلف بوده است. به موجب آخرین تصمیمات بانک مرکزی، از ۲۴ آذر ۱۴۰۳، معاملات ارز در سامانه نیما و بر اساس نرخ‌های توافقی انجام می‌شود. گفته شد که این اقدام با هدف شفاف‌سازی بیشتر و نزدیک‌تر کردن نرخ‌ها به مکانیسم واقعی عرضه و تقاضا اجرا شده است. آیا این بار، قرار است گام جدی به سمت تک نرخی شدن ارز برداشته شود؟
جهاندار شکری، مدیر عامل شرکت جهان فولاد غرب، در این مورد می‌گوید:
سامانه ارز توافقی در سال‌های گذشته وجود داشت و هر کسی که صادراتی انجام می‌داد ارز خود را به داخل این سامانه می‌برد و به صورت توافقی به فروش می‌رساند. صادرکنندگان در آنجا عرضه می‌کردند و واردکنندگان هم می‌توانستند ارز مورد نیاز خود را به صورت توافقی تهیه کنند. از اوایل سال 1402، این سامانه تقریبا بی‌معنی شد و تنها سامانه‌ای که باقی ماند، سامانه ارز نیما بود که در آنجا قیمت‌ها به صورت دستوری تعیین می‌شد. در این سامانه برای مدت‌ها، نرخ ارز روی چهل هزار تومان تثبیت شده بود. یعنی صادرکننده باید فقط در آنجا عرضه می‌کرد و قیمت هم دستوری بود. از سوی دیگر، واردکنندگان به بازار نیما مراجعه می‌کردند و ارز مورد تقاضای خود را با همان نرخ دستوری دریافت می‌کردند. مشکل آن شرایط این بود که اختلاف بسیار فاحشی بین ارز نیمایی و ارز آزاد وجود داشت. در بازار نیما، صادرکنندگان که اکثرا هم تولیدکننده بودند لطمه سنگینی می‌خوردند و از آن طرف هم واردکنندگان می‌توانستند با ارزی که قیمت آن دستوری بود برای خودشان کالا وارد کنند. حالا بماند که آن کالا با چه قیمتی در بازار عرضه و فروخته می‌شد.
در این میان ضربه اصلی به صادرکنندگانی وارد می‌شد که عمدتا تولیدکننده بودند. بعد از پیگیری‌های بسیار زیاد، قرار شد که دوباره بازار ارز توافقی راه بیفتد. در حال حاضر یکی دو هفته است که این بازار راه افتاده و راه افتادن هم به این صورت است که صادرکنندگان ارزی را که از محل صادرات به دست می‌آورند در این بازار عرضه می‌کنند و با توافقی که به صورت آزاد بین صادرکننده و واردکننده صورت می‌گیرد این ارز معامله می‌شود. یعنی قیمتی به صورت دستوری وجود ندارد و قیمت ارز از طریق توافق بین خریدار و فروشنده به دست می‌آید. در حال حاضر، چون این طرح تازه شروع شده است اختلاف زیادی بین این دو بازار یعنی ارز نیمایی و ارز آزاد ایجاد شده ولی شرایط از قبل بهتر شده است. بیشتر صادرکنندگان و تولیدکنندگان مشتاق هستند که ارز خود را به این بازار عرضه کنند. امیدوارم این تصمیم بانک مرکزی دوام داشته باشد و دوباره به دلیل نوسانات شدید بازار ارز، بازار ارز توافقی تعطیل نشود.
شُکری در ادامه می‌گوید: مورد دومی که روی آن تاکید دارم اینست که بگذارند بازار توافقی ارز جایگاه واقعی خودش را پیدا کند. اگر چنین شود و بازار توافقی جایگاه خودش را پیدا کند، ارز‌های صادراتی بیشتری به این بازار عرضه خواهد شد. این روند، در ادامه باعث می‌شود که قیمت ارز به طور اتوماتیک و خودکار متعادل شود و به احتمال بسیار زیاد کاهش یابد. تثبیت بازار ارز با این روش سبب خواهد شد که بیشتر معاملات ارز به این سمت برود و اکثر تقاضاهای تامین ارز هم در این سامانه انجام گیرد. این باعث می‌شود شرایط ثابت‌تری در نرخ ارز ایجاد شود و از جهت دیگر، تک نرخی شدن ارز هم قابلیت بیشتری برای تحقق پیدا کند.
گزیده جهان فولاد
