مقدمه
صنعت فولاد یکی از صنایع حساس از نظر رشد و توسعه اقتصادی و شرایط کارکرد سخت می‌باشد که در آن برای تولید محصولات فولادی طی مراحل مختلف و با شرایط کارکرد سخت نظیر دمای بالا، آلودگی هوا و بارهای سنگین منجر به تولید محصول شده و برای این هدف از تجهیزات و ماشین‌آلات خاصی استفاده میشود. کارکرد تجهیزات و قابلیت اعتماد آنها از مهمترین پارامترهای افزایش بهره‌وری در این صنعت است که هرگونه ضعف در مدیریت این فرآیندها هزینه‌ها و خرابی‌های فراوانی به بار می‌آورد.
یکی از مهمترین مسائل فنی که تجهیز را در شرایط سلامت قرار می‌دهد، توجه به مسأله روانکاری است. روانکاری (Lubrication)، علم تسهیل حرکت نسبی طوح در تماس با یکدیگر تعریف شده و امروزه یکی از رشته های مهم در علوم، دانش فنی و عملیات اجرایی مهندسی است. در هر جا که سطوح درکنار و در تماس با یکدیگر دارای حرکت نسبی هستند، روانکاری نقش مهمی در انجام حرکت به نحو صحیح، مداوم و اقتصادی ایفا می‌کند و هر طرح مکانیکی و ساختمان ماشین‌های صنعتی، متأثر از این علم است.
عدم روانکاری صحیح و اصولی ماشین‌آلات، علاوه بر آنکه باعث کاهش راندمان مکانیکی و پایین آمدن بازده ماشین میشود به فرسایش بیش از حد، فرسودگی و از کارافتادگی زودرس آنها منجر میشود.
مدیریت روانکار
مدیریت روانکار به در نظر گرفتن تمام شرایط در مورد تأمین روانکار، انتخاب روانکار مناسب و سایر شرایط کارکرد یک روانکار برای یک تجهیز گفته میشود تا بتوان ضمن صرفه جویی در هزینه و مصرف آن، شرایط لازم جهت کارکرد و قابلیت اعتماد ماشین فراهم شود. روانکاری”مناسب” يکی از مهمترين قسمت‌های هر برنامه نگهداری می‌باشد. کلمه کليدی در اينجا کلمه مناسب است. يک روانکاری مناسب زمانی انجام میشود که موارد زير در آن رعايت شود:
- استفاده از روانکار مناسب
- استفاده صحيح و به کار بردن مقدار مناسب روانکار
- چک کردن و کنترل کردن در بازدههای زمانی تعيين شده
اگر از روانکار نامناسب استفاده شود و يا به صورت ناصحيح از روانکار استفاده گردد، نتايج اغلب، بسيار نامطلوبتر از زمانی است که شما هيچگونه روانکاری انجام نداده باشيد. هيچ نوع روانکاری وجود ندارد که تمامی نيازهای روانکاری را پوشش دهد و باعث صرفه‌جوئی‌های غيرمعمول نظير افزايش عمر روانسازها و يا کاهش ضررهای ناشی از اصطکاک گردد. در اینجا به بررسی پارامترهای مختلف در حوزه روانکاری پرداخته میشود تا بر اساس آن مدیریت و نگرش یک سازمان برای دستیابی به یک سیستم با قابلیت اعتماد بالا و افزایش بهره‌وری تحقق یابد.
انبارداری مناسب روانکارها
در راستای اجرای مدیریت صحیح روانکارها، بدون شک قدم اول و نقطه عطف در هر کارخانه صنعتی داشتن انباری استاندارد جهت نگهداری انواع روانکارها می‌باشد. این نکته قابل توجه است که عدم نگهداری مناسب روانکارها می‌تواند شروعی برای آلودگی آنها باشد. به طور مثال با بازماندن درب یک بشکه نو، روغن آن تا برابر آلوده خواهد شد. همچنین ریزش آب باران بر روی بشکه‌ها نیز حتی اگر درب بشکه بسته باشد، در هنگام تنفس هوای بشکه باعث آلودگی روغن خواهد بود.
از این رو باید تمام روانکارها در یک اتاق و یا یک ساختمان از پیش طراحی شده نگهداری شوند، مکان به مقدار کافی روشن و با تهویه مناسب باشد. در صورت امکان از دستگاه‌های تسویه هوا استفاده شود. مکان نگهداری نباید تحت حرارات و یا سرمای زیاد باشد، انبار دارای قفل و کلید باشد، تجهیزات ایمنی لازم جهت خاموش کردن آتش در محل وجود داشته باشد، کف انبار باید تخت و از جنس محکم و با آب‌بندی کامل باشد، بشکه ها به صورت افقی قرار داده شوند.
استفاده از وسایل و ابزار مناسب
در راستای مدیریت صحیح روانکارها در صنایعی مانند فولاد توجه به وسایل مورد استفاده جهت روانکاری جایگاه خاصی دارد. ایجاد سهولت در عملکرد پرسنل روانکار، افزایش دقت در اجرای فعالیت‌ها، جلوگیری از آلوده شدن روانکارها از نتایج تهیه و استفاده از تجهیزات روانکاری استاندارد می‌باشد.
از جمله این تجهیزات می‌توان به تهیه گریس پمپ با همراه گریس میتر و با رنگهای مختلف، نصب درپوش جهت سرگریس‌خورها با رنگ مشخص، تهیه وسایل مناسب جهت جابجایی بشکه‌های روغن، تهیه گریس پمپ‌های برقی و پنوماتیکی جهت کاهش نیاز به نیروی دست اشاره نمود. در کنار این مسائل استفاده از ظروف استاندارد جهت انتقال روانکارها نیز حائز اهمیت می‌باشد. به طوری که استفاده از ظروف نامناسب و آلوده تا بیش از 20 برابر امکان آلوده کردن یک روغن را دارد.
مهم در نظر گرفتن هرگونه نشتی روغن
نشتی روغن از ماشین و میزان آن می‌تواند به عنوان معیاری بر عملکرد مناسب یک کارخانه صنعتی باشد. باید به این نکته توجه کرد که هر محل نشت روغن محلی برای نفوذ انواع آلودگی می‌باشد. توجه ویژه به کنترل و شناسایی انواع نشتی‌های روغن و اقدام جهت کاهش آن می‌تواند در راستای آسیب دیدگی تجهیزات فاکتوری اساسی باشد. بهتر است در خصوص هرگونه نشتی به موارد زیر توجه شود:
- تجهیزات دارای نشتی روغن به طور کامل شناسایی شوند، قطعات مورد نیاز جهت رفع نشتی تهیه شوند.
- رفع نشتی در کوتاه ترین زمان ممکن صورت پذیرد.
- میزان نشتی روغن کارخانه به طور متوسط در هر ماه زیر حد استاندارد تعریف شده باشد.
- نشتی گریس از تجهیزات هیدرولیکی کنترل شود.
- در صورت نشتی روغن از تجهیزات، به میزان مورد نیاز و به سرعت، تأمین روغن گیرد.
آموزش نیروی انسانی مرتبط
تمامی فعالیت‌ها و اقدامات روانکاری وقتی به مرحله عمل میرسد که به خوبی توسط پرسنل مجری کار اعمال شود. این مسئله اهمیت آموزش و فرهنگ‌سازی در میان مجموعه پرسنل حوزه نگهداری و تعمیرات را چندین برابر خواهد کرد. نوع آموزشها متناسب با نوع تجهیزات مورد استفاده در هر کارخانه می‌تواند متفاوت باشد.
اما آموزش‌هایی مانند: اصول نمونه‌گیری روغن، شناخت انواع روانکارها، شناخت انواع آلاینده‌های روغن و روش‌های برطرف کردن آنها، آشنایی با انواع سیستم‌های انتقال روانکارها، آشنایی با نظام پایش وضعیت با دیدگاه آنالیز روغن، انبارداری روانکارها، روانکاری بیرینگ‌های غلتشی از جمله سرفصل‌های آموزشی هستند که می‌توانند تمام پرسنل در رده‌های مختلف سازمان از آن استفاده شود.
توجه خاص با آلاینده‌های روانکارها
از مهمترین عوامل آلوده‌کننده روغن می‌توان به آلودگی ناشی از هوا، آب و ذرات جامد اشاره نمود. شناخت منابع تولید این آلودگی‌ها و کنترل و اقدام در جهت کاهش آنها فرآیندی مؤثر در مدیریت روانکارها در راستای کاهش این آلودگی‌ها می باشد. حجم زیادی از خرابی تجهیزات به علت آلوده شدن روانکار آنها می‌باشد. در برابر این مشکل راهکارهای زیادی وجود دارد که بدون شک شناخت منابع آلوده کننده و کنترل و حل ریشه‌یی ورود هر نوع آلودگی مناسب‌ترین روش می‌باشد.
تشکیل کارگروه‌های جهت شناخت تمام منابع آلوده‌کننده و زمان‌بندی و رفع آنها بسیار ساده‌تر از تعویض‌های مکرر یا فیلتراسیون‌های پرهزینه می‌باشد. باید به این نکته توجه داشت که برای جدا کردن بسیاری از این آلودگی‌ها روزها وقت لازم است
اجرای برنامه آنالیز روغن
به منظور پایش تجهیزات و اطمینان از سلامت ماشین‌ها لزوم اجرای برنامه آنالیز دوره‌های روانکار ضروری است. این آنالیز از سه جنبه اهمیت دارد: نخست اینکه وضعیت آلودگی روانکار را نشان می‌دهد و به توجه خاص به این مسأله و راه‌هایی جهت کاش آلودگی کمک خواهد کرد. دوم با استفاده از نتایج آنالیز روغن خواص فیزیکی و شیمیایی روانکار بررسی میشود و سومین ویژگی آنالیز روغن بررسی وضعیت سلامت تجهیز بر اساس سایش و خوردگی و وجود ذرات قابل پیش‌بینی خواهد بود.
در این حوزه آنالیز روغن نیاز به انجام اقداماتی شامل: نمونه‌گیری از روغن نو، انتخاب محل‌های نمونه‌گیری مناسب، تعیین روش نمونه‌گیری مناسب، استفاده از ظروف نمونه‌گیری مناسب، انتخاب تست‌های مورد نیاز جهت هر تجهیز، ارسال سریع نمونه به آزمایشگاه روغن، واکنش سریع به هرگونه مغایرت، پایش پیوسته هفت مرحله قبل می‌باشیم.
اجرای مناسب برنامه روان کاری
تهیه ساز و کارهایی جهت پیاده سازی صحیح فرآیند روانکاری تجهیزات بی‌شک گامی مهم و اساسی در راستای مدیریت روانکارها می‌باشد. از مجموعه اقداماتی که در این راستا می‌توان اجرا نمود، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- میزان روغن و گریس مطابق مقدار مشخص شده در برنامه روانکاری باشد.
- برنامه زمان‌بندی روانکاری تجهیزات تهیه و بدون تأخیر اجرا گردد.
- محل‌های روانکاری قبل از انجام روانکاری توسط ابزار مناسب تمیز گردد.
- گزارشات روانکاری و میزان مصرف روانکارها به تفکیک تاریخ، محل روانکاری و میزان مصرف موجود باشد.
- گزارشات مصرف روانکارها بصورت اضطراری، قابل ردیابی باشد.
- در هنگام تعویض روغن و یا فیلتراسیون دورهای، ایرونت تجهیزات چک و در صورت نیاز تعویض گردد.
- بر مبنای میزان آلودگی محیط تجهیزات ایرونت آنها دورهای تعویض گردد.
- ایجاد سازوکاری جهت اجرای منظم برنامه فیلتراسیون روغن تجهیزات به صورت اثربخش و بدون تأخیر
- اطمینان از استفاده پرسنل روانکار از شیلنگ‌های تمیز و استاندارد برای انتقال و تأمین روغن
- اطمینان از دقت کافی پرسنل روانکار در هنگام انتقال روغن
- استفاده از ظروف استاندارد جهت آلوده نشدن روغن
- توجه ویژه به نشانگرهای سطح روغن در هنگام تعویض روغن گیج، ساید گلاس هاو…
