اهمیت مدیریت روانکارها در صنعت فولاد

مقدمه

صنعت فولاد یکی از صنایع حساس از نظر رشد و توسعه اقتصادی و شرایط کارکرد سخت می‌­باشد که در آن برای تولید محصولات فولادی طی مراحل مختلف و با شرایط کارکرد سخت نظیر دمای بالا، آلودگی هوا و بارهای سنگین منجر به تولید محصول شده و برای این هدف از تجهیزات و ماشین‌­آلات خاصی استفاده می‌­شود. کارکرد تجهیزات و قابلیت اعتماد آنها از مهم‌ترین پارامترهای افزایش بهره­‌وری در این صنعت است که هرگونه ضعف در مدیریت این فرآیندها هزینه‌­ها و خرابی‌­های فراوانی به بار می­‌آورد.

یکی از مهمترین مسائل فنی که تجهیز را در شرایط سلامت قرار می­‌دهد، توجه به مسأله روانکاری است. روانکاری (Lubrication)، علم تسهیل حرکت نسبی طوح در تماس با یکدیگر تعریف شده و امروزه یکی از رشته های مهم در علوم، ‌دانش فنی و عملیات اجرایی مهندسی است. در هر جا که سطوح درکنار و در تماس با یکدیگر دارای حرکت نسبی هستند، روانکاری نقش مهمی در انجام حرکت به نحو صحیح، مداوم و اقتصادی ایفا می‌­کند و هر طرح مکانیکی و ساختمان ماشین­‌های صنعتی، متأثر از این علم است.

عدم روانکاری صحیح و اصولی ماشین‌­آلات، علاوه بر آن­که باعث کاهش راندمان مکانیکی و پایین آمدن بازده ماشین می­‌شود به فرسایش بیش از حد، فرسودگی و از کارافتادگی زودرس آنها منجر می‌­شود.

مدیریت روانکار

مدیریت روانکار به در نظر گرفتن تمام شرایط در مورد تأمین روانکار، انتخاب روانکار مناسب و سایر شرایط کارکرد یک روانکار برای یک تجهیز گفته می‌­شود تا بتوان ضمن صرفه جویی در هزینه و مصرف آن، شرایط لازم جهت کارکرد و قابلیت اعتماد ماشین فراهم شود. روانکاری”مناسب” يکی از مهمترين قسمت‌های هر برنامه نگهداری می­‌باشد. کلمه کليدی در اينجا کلمه مناسب است. يک روانکاری مناسب زمانی انجام می­شود که موارد زير در آن رعايت شود:

1. استفاده از روانکار مناسب
2. استفاده صحيح و به کار بردن مقدار مناسب روانکار
3. چک کردن و کنترل کردن در بازده­های زمانی تعيين شده

اگر از روانکار نامناسب استفاده شود و يا به صورت ناصحيح از روانکار استفاده گردد، نتايج اغلب، بسيار نامطلوبتر از زمانی است که شما هيچگونه روانکاری انجام نداده باشيد. هيچ نوع روانکاری وجود ندارد که تمامی نيازهای روانکاری را پوشش دهد و باعث صرفه­‌جوئی‌­های غيرمعمول نظير افزايش عمر روان­سازها و يا کاهش ضررهای ناشی از اصطکاک گردد. در اینجا به بررسی پارامترهای مختلف در حوزه روانکاری پرداخته می‌­شود تا بر اساس آن مدیریت و نگرش یک سازمان برای دستیابی به یک سیستم با قابلیت اعتماد بالا و افزایش بهره­‌وری تحقق یابد.

انبارداری مناسب روانکارها 

در راستای اجرای مدیریت صحیح روانکارها، بدون شک قدم اول و نقطه عطف در هر کارخانه صنعتی داشتن انباری استاندارد جهت نگهداری انواع روانکارها می‌­باشد. این نکته قابل توجه است که عدم نگهداری مناسب روان­کارها می‌­تواند شروعی برای آلودگی آنها باشد. به طور مثال با بازماندن درب یک بشکه نو، روغن آن تا برابر آلوده خواهد شد. همچنین ریزش آب باران بر روی بشکه‌­ها نیز حتی اگر درب بشکه بسته باشد، در هنگام تنفس هوای بشکه باعث آلودگی روغن خواهد بود.

از این رو باید تمام روان­کار­ها در یک اتاق و یا یک ساختمان از پیش طراحی شده نگهداری شوند، مکان به مقدار کافی روشن و با تهویه مناسب باشد. در صورت امکان از دستگاه‌­های تسویه هوا استفاده شود. مکان نگهداری نباید تحت حرارات و یا سرمای زیاد باشد، انبار دارای قفل و کلید باشد، تجهیزات ایمنی لازم جهت خاموش کردن آتش در محل وجود داشته باشد، کف انبار باید تخت و از جنس محکم و با آب­‌بندی کامل باشد، بشکه ها به صورت افقی قرار داده شوند.

استفاده از وسایل و ابزار مناسب  

در راستای مدیریت صحیح روانکارها در صنایعی مانند فولاد توجه به وسایل مورد استفاده جهت روان­کاری جایگاه خاصی دارد. ایجاد سهولت در عملکرد پرسنل روان­کار، افزایش دقت در اجرای فعالیت‌­ها، جلوگیری از آلوده شدن روان­کارها از نتایج تهیه و استفاده از تجهیزات روان­کاری استاندارد می‌­باشد.

از جمله این تجهیزات می‌­توان به تهیه گریس پمپ با همراه گریس میتر و با رنگ­های مختلف، نصب درپوش جهت سرگریس‌­خورها با رنگ مشخص، تهیه وسایل مناسب جهت جابجایی بشکه‌­های روغن، تهیه گریس پمپ­‌های برقی و پنوماتیکی جهت کاهش نیاز به نیروی دست اشاره نمود. در کنار این مسائل استفاده از ظروف استاندارد جهت انتقال روانکارها نیز حائز اهمیت می‌­باشد. به طوری که استفاده از ظروف نامناسب و آلوده تا بیش از 20 برابر امکان آلوده کردن یک روغن را دارد.

مهم در نظر گرفتن هرگونه نشتی روغن

 نشتی روغن از ماشین و میزان آن می‌­تواند به عنوان معیاری بر عملکرد مناسب یک کارخانه صنعتی باشد. باید به این نکته توجه کرد که هر محل نشت روغن محلی برای نفوذ انواع آلودگی می‌­باشد. توجه ویژه به کنترل و شناسایی انواع نشتی‌­های روغن و اقدام جهت کاهش آن می‌­تواند در راستای آسیب دیدگی تجهیزات فاکتوری اساسی باشد. بهتر است در خصوص هرگونه نشتی به موارد زیر توجه شود:

• تجهیزات دارای نشتی روغن به طور کامل شناسایی شوند، قطعات مورد نیاز جهت رفع نشتی تهیه شوند.
• رفع نشتی در کوتاه ترین زمان ممکن صورت پذیرد.
• میزان نشتی روغن کارخانه به طور متوسط در هر ماه زیر حد استاندارد تعریف شده  باشد.
• نشتی گریس از تجهیزات هیدرولیکی کنترل شود.
• در صورت نشتی روغن از تجهیزات، به میزان مورد نیاز و به سرعت، تأمین روغن گیرد.

آموزش نیروی انسانی مرتبط      

تمامی فعالیت‌ها و اقدامات روانکاری وقتی به مرحله عمل می­رسد که به خوبی توسط پرسنل مجری کار اعمال شود. این مسئله اهمیت آموزش و فرهنگ­‌سازی در میان مجموعه پرسنل حوزه نگهداری و تعمیرات را چندین برابر خواهد کرد. نوع آموزش­ها متناسب با نوع تجهیزات مورد استفاده در هر کارخانه می‌­تواند متفاوت باشد.

اما آموزش­‌هایی مانند: اصول نمونه­‌گیری روغن، شناخت انواع روانکارها، شناخت انواع آلاینده‌های روغن و روش‌­های برطرف کردن آنها، آشنایی با انواع سیستم­‌های انتقال روانکارها، آشنایی با نظام پایش وضعیت با دیدگاه آنالیز روغن، انبارداری روان­کارها، روانکاری بیرینگ‌­های غلتشی از جمله سرفصل‌­های آموزشی هستند که می‌­توانند تمام پرسنل در رده‌­های مختلف سازمان از آن استفاده شود.

توجه خاص با آلاینده‌­های روانکارها

از مهمترین عوامل آلوده‌­کننده روغن می‌­توان به آلودگی ناشی از هوا، آب و ذرات جامد اشاره نمود. شناخت منابع تولید این آلودگی­‌ها و کنترل و اقدام در جهت کاهش آنها فرآیندی مؤثر در مدیریت روانکارها در راستای کاهش این آلودگی‌­­ها می باشد. حجم زیادی از خرابی تجهیزات به علت آلوده شدن روانکار آنها می‌­باشد. در برابر این مشکل راه­کارهای زیادی وجود دارد که بدون شک شناخت منابع آلوده کننده و کنترل و حل ریشه‌­یی ورود هر نوع آلودگی مناسب‌­ترین روش می‌­باشد.

تشکیل کارگروه‌­های جهت شناخت تمام منابع آلوده‌­کننده و زمان­‌بندی و رفع آنها بسیار ساده‌­تر از تعویض‌­های مکرر یا فیلتراسیون‌­های پرهزینه می‌­باشد. باید به این نکته توجه داشت که برای جدا کردن بسیاری از این آلودگی­‌ها روزها وقت لازم است

اجرای برنامه آنالیز روغن

به منظور پایش تجهیزات و اطمینان از سلامت ماشین‌ها لزوم اجرای برنامه آنالیز دوره­‌های روانکار ضروری است. این آنالیز از سه جنبه اهمیت دارد: نخست اینکه وضعیت آلودگی روانکار را نشان می‌­دهد و به توجه خاص به این مسأله و راه‌هایی جهت کاش آلودگی کمک خواهد کرد. دوم با استفاده از نتایج آنالیز روغن خواص فیزیکی و شیمیایی روانکار بررسی می‌­شود و سومین ویژگی آنالیز روغن بررسی وضعیت سلامت تجهیز بر اساس سایش و خوردگی و وجود ذرات قابل پیش­‌بینی خواهد بود.

در این حوزه آنالیز روغن نیاز به انجام اقداماتی شامل: نمونه­‌گیری از روغن نو، انتخاب محل‌­های نمونه‌­گیری مناسب، تعیین روش نمونه‌­گیری مناسب،  استفاده از ظروف نمونه‌­گیری مناسب، انتخاب تست‌­های مورد نیاز جهت هر تجهیز، ارسال سریع نمونه به آزمایشگاه روغن، واکنش سریع به هرگونه مغایرت، پایش پیوسته هفت مرحله قبل می‌­باشیم.

اجرای مناسب برنامه روان کاری

تهیه ساز و کارهایی جهت پیاده سازی صحیح فرآیند روانکاری تجهیزات بی­‌شک گامی مهم و اساسی در راستای مدیریت روانکارها می‌­باشد. از مجموعه اقداماتی که در این راستا می‌­توان اجرا نمود، می­‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• میزان روغن و گریس مطابق مقدار مشخص شده در برنامه روانکاری باشد.
• برنامه زمان‌بندی روانکاری تجهیزات تهیه و بدون تأخیر اجرا گردد.
• محل‌­های روانکاری قبل از انجام روانکاری توسط ابزار مناسب تمیز گردد.
• گزارشات روانکاری و میزان مصرف روانکارها به تفکیک تاریخ، محل روانکاری و میزان مصرف موجود باشد.
• گزارشات مصرف روانکارها بصورت اضطراری، قابل ردیابی باشد.
• در هنگام تعویض روغن و یا فیلتراسیون دوره­ای، ایرونت تجهیزات چک و در صورت نیاز تعویض گردد.
• بر مبنای میزان آلودگی محیط تجهیزات ایرونت آنها دوره­ای تعویض گردد.
• ایجاد سازوکاری جهت اجرای منظم برنامه فیلتراسیون روغن تجهیزات به صورت اثربخش و بدون تأخیر
• اطمینان از استفاده پرسنل روانکار از شیلنگ‌­های تمیز و استاندارد برای انتقال و تأمین روغن
• اطمینان از دقت کافی پرسنل روانکار در هنگام انتقال روغن
• استفاده از ظروف استاندارد جهت آلوده نشدن روغن
• توجه ویژه به نشانگرهای سطح روغن در هنگام تعویض روغن گیج، ساید گلاس هاو…