مصرف سرانه انرژی یکی از شاخص‌های کلیدی برای ارزیابی توسعه اقتصادی، سبک زندگی و میزان بهره‌وری انرژی در کشورها است. این شاخص همچنین نمایانگر تأثیر منابع انرژی بر الگوهای مصرف و پایداری زیست‌محیطی است. بر اساس نمودار ارائه‌شده، کشورهای مختلف بر اساس منابع اصلی انرژی مصرفی خود، مانند زغال‌سنگ، نفت، گاز، انرژی هسته‌ای، و تجدیدپذیرها، مورد بررسی قرار گرفته‌اند. در این گزارش، به تحلیل وضعیت کشورهای با مصرف بالای انرژی و مقایسه آن‌ها با ایران پرداخته می‌شود.
۱. کشورهای با بالاترین مصرف سرانه انرژی
قطر در صدر کشورهای با بالاترین مصرف سرانه انرژی قرار دارد. مصرف بالای این کشور عمدتاً به دلیل استفاده از گاز طبیعی و نفت است که منابع اصلی انرژی آن را تشکیل می‌دهند. شرایط اقلیمی گرم، استفاده گسترده از سیستم‌های سرمایشی، و سطح بالای صنعتی‌سازی از دیگر عوامل مصرف بالای انرژی در قطر هستند. پس از قطر، ایسلند به‌عنوان دومین کشور با مصرف بالای سرانه انرژی قرار دارد. برخلاف قطر، ایسلند عمده انرژی مصرفی خود را از منابع تجدیدپذیر، به‌ویژه انرژی آبی و زمین‌گرمایی تأمین می‌کند، که آن را به نمونه‌ای موفق در استفاده از انرژی پایدار تبدیل کرده است.
۲. کشورهای خاورمیانه
کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند امارات، کویت، عربستان و عمان نیز مصرف سرانه انرژی بالایی دارند. دلیل اصلی این مصرف بالا، وابستگی به منابع فسیلی، به‌ویژه نفت و گاز، و نیاز به انرژی برای سیستم‌های سرمایشی است. ایران نیز در این منطقه قرار دارد اما مصرف سرانه انرژی آن کمتر از کشورهای حاشیه خلیج فارس است. این موضوع به دلیل جمعیت بالاتر ایران و ساختار متفاوت مصرف انرژی در بخش‌های خانگی و صنعتی است. منابع اصلی انرژی در ایران گاز طبیعی و نفت هستند که سهم عمده‌ای از مصرف انرژی کشور را تشکیل می‌دهند.
۳. کشورهای توسعه‌یافته
در کشورهای اروپایی مانند آلمان و فرانسه، مصرف سرانه انرژی نسبت به کشورهای خاورمیانه کمتر است. این کشورها به‌طور گسترده از انرژی‌های هسته‌ای و تجدیدپذیر برای تأمین نیازهای خود استفاده می‌کنند. بهره‌وری بالای انرژی و سیاست‌های دقیق در مدیریت منابع، مصرف انرژی در این کشورها را متعادل کرده است. در مقابل، کانادا و ایالات متحده، به دلیل شرایط اقلیمی سرد و سطح بالای صنعتی‌سازی، مصرف سرانه انرژی بالاتری دارند. با این حال، استفاده از منابع متنوع، از جمله انرژی‌های تجدیدپذیر و سوخت‌های فسیلی، در این کشورها رایج است.
۴. تنوع در منابع انرژی
نمودار نشان می‌دهد که کشورهای مختلف از منابع متنوعی برای تأمین انرژی استفاده می‌کنند. در کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر و هسته‌ای بیشتر است. در حالی که کشورهای خاورمیانه عمدتاً به نفت و گاز وابسته هستند. ایسلند و نروژ از نمونه‌های موفق در استفاده از منابع تجدیدپذیر هستند، در حالی که بسیاری از کشورهای دیگر همچنان به منابع فسیلی متکی‌اند.
۵. فرصت‌ها و چالش‌های ایران
ایران با منابع غنی گاز طبیعی و نفت، وابستگی بالایی به سوخت‌های فسیلی دارد. اما با توجه به پتانسیل بالای انرژی خورشیدی و بادی در کشور، امکان توسعه منابع تجدیدپذیر وجود دارد. یکی از چالش‌های اصلی ایران، بهره‌وری پایین انرژی در بخش‌های مختلف است که منجر به هدررفت قابل‌توجه انرژی می‌شود. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و اصلاح ساختارهای مصرف می‌تواند به کاهش این مشکلات کمک کند.
مصرف سرانه انرژی در کشورهای مختلف به منابع طبیعی، سیاست‌های انرژی، و شرایط اقلیمی بستگی دارد. کشورهای خاورمیانه به دلیل منابع غنی نفت و گاز، مصرف سرانه بالاتری دارند، اما کشورهای توسعه‌یافته با بهره‌وری بالای انرژی و استفاده گسترده از منابع تجدیدپذیر و هسته‌ای، مصرفی متعادل‌تر دارند. ایران با داشتن منابع غنی و ظرفیت بالای انرژی‌های تجدیدپذیر، می‌تواند با برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری مناسب، به بهبود بهره‌وری انرژی و توسعه پایدار دست یابد.
نشریه گزیده جهان فولاد
